W Poradni Ginekologii Onkologicznej prowadzona jest kompleksowa diagnostyka przy podejrzeniu nowotworów narządu rodnego kobiet, ocena zaawansowania po rozpoznaniu nowotworu oraz kontrole po zakończeniu leczenia.

Pacjentki po dokładnej diagnostyce i konsultacji zespołowej (konsylium) są kwalifikowane do odpowiedniego leczenia: operacyjnego, chemioterapią lub radioterapią.

Pacjentki, które wymagają leczenia operacyjnego są hospitalizowane w Oddziale Ginekologii Kliniki Położnictwa i Ginekologii. Przeniesienie Kliniki w grudniu 2017r. do budynku B i otwarcie nowoczesnego bloku operacyjnego zwiększyło możliwości wykonywania zaawansowanych zabiegów operacyjnych, głównie za pomocą małoinwazyjnych technik laparoskopowych. Operacje, które oferujemy naszym pacjentkom to:

• laparoskopowe (lub drogą brzuszną) wycięcie macicy z powodu raka trzonu macicy i raka szyjki macicy
• laparoskopowe (lub droga brzuszną) usunięcie węzłów chłonnych biodrowych i okołoaortalnych
• laparoskopowe operacje profilaktyczne u nosicielek mutacji genetycznych związanych z wysokim ryzykiem nowotworów narządu rodnego.

Ryc.1. Technika detekcji węzła wartowniczego przy pomocy. Ok. 15 min po podaniu barwnika do szyjki macicy, możliwe jest jego uwidocznienie w świetle bliskiej podczerwieni w tzw. węźle wartowniczym. Tak precyzyjne uwidocznienie węzła wartowniczego pozwala na ograniczenie zakresu operacji i spełnia kryteria chirurgii o minimalnej inwazyjności, sterowanej obrazem (ang. minimal invasive image-guided surgery) Po stronie lewej węzeł chłonny naczyń biodrowych widoczny w świetle widzialnym, po prawej widoczna fluorescencja w obrębie węzła chłonnego w świetle bliskiej podczerwieni.

Poradnia Ginekologii Onkologicznej pracuje w budynku A.

Zapisy do Poradni Ginekologii Onkologicznej - od poniedziałku do piątku w godz. 7.30-18.00 pod numerem tel. 22 32 77 050

Zespół Poradni:

dr n. med. Arkadiusz Gawryluk – ginekolog onkolog

W poradni oferujemy pełną diagnostykę chorób szyjki macicy, pochwy i sromu.

Wykonujemy badania diagnostyczne: pobieramy cytologię, wykonujemy kolposkopię oraz vulvoskopię z dokumentacją zdjęciową. Pobieramy badania w kierunku 14 wysokoonkogennych wirusów HPV oraz wykonujemy badania wykrywające białka p16/Ki67 w preparatach cytologicznych.

Mamy możliwość pobrania wycinków z tarczy szyjki macicy oraz wyłyżeczkowania kanału szyjki w trybie ambulatoryjnym (bez znieczulenia, konieczności wykonywania dodatkowych badań oraz konieczności hospitalizacji).

Przeprowadzamy pacjentki przez cały etap diagnostyki, diagnostyki pogłębionej i leczenia.

Zapewniamy konsultację z ginekologiem onkologiem.

Posiadamy zaplecze pod postacią Kliniki Ginekologii oraz Ginekologii Onkologicznej z nowoczesną salą operacyjną, gabinetem zabiegowym, specjalistami z zakresu ginekologii onkologicznej, onkologii klinicznej.

W sytuacji rozpoznania nowotworu w okresie rozrodczym pacjentki mają możliwość specjalistycznych konsultacji w zakresie technik zachowania płodności.

Diagnostykę oraz leczenie pacjentek prowadzimy w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia, w oparciu o aktualne rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz rekomendacje światowych towarzystw ginekologicznych.

W ramach NFZ, zgodnie z rekomendacjami i wskazaniami, jako jedyni wykonujemy badanie cytologii płynnej oraz HPV DNA.

Uczestniczymy także w programach badań klinicznych testujących nowe metody diagnostyczne i lecznicze.

Koordynator poradni: dr n. med. Adriana Pawłowska

Zespół poradni: dr n. med. Anastasiya Zasimovich

dr Katarzyna Sachadel

poł. Anna Bednarek

Zapisy do poradni: tel. 22 32 77 050

22 32 77 051

Rak endometrium (inaczej rak trzonu macicy) jest najczęstszym nowotworem kobiecych narządów rodnych. Szczyt zachorowania na raka endometrium występuje około 62 roku życia.

Czynniki ryzyka zachorowania na raka endometrium obejmują:

1. niezrównoważoną ekspozycję na estrogeny w tym cykle bezowulacyjne i zespół policystycznych jajników (PCO),

2. otyłość

3. cukrzycę.

Około 5% pacjentek, które zachorują na raka trzonu macicy, to pacjentki w wieku rozrodczym, dla których rozpoznanie choroby wiąże się nie tylko ze stresem choroby onkologicznej, ale też brakiem możliwości późniejszego zajścia w ciążę.

Podstawowym sposobem leczenia, który zapewnia radykalne usunięcie zmian nowotworowych u większości pacjentek, jest leczenie chirurgiczne – usunięcie macicy wraz z przydatkami (tj. jajnikami i jajowodami).

Alternatywą dla leczenia chirurgicznego jest leczenie hormonalne, które w przypadku wczesnego raka endometrium pozwala na zachowanie narządu rodnego oraz urodzenie potomstwa.

Leczenie hormonalne wiąże się z podawaniem dużych dawek gestagenów (hormonów o działaniu podobnym do progesteronu) w celu zahamowania funkcji receptora estrogenowego obecnego na komórkach raka, co prowadzi do zmniejszenia liczby podziałów komórkowych i nasilenia apoptozy (naturalnej śmierci komórki).

Leczenie hormonalne nie jest leczeniem definitywnym, jednak pozwala na odroczenie leczenia operacyjnego do czasu urodzenia upragnionego potomstwa. Po zakończonej prokreacji pacjentka poddawana jest operacji wycięcia macicy.

Najbardziej istotnym elementem w terapii jest staranna kwalifikacja do leczenia, która powinna być podejmowana w zespole terapeutycznym (ginekolog onkolog, radiolog, specjalista medycyny rozrodu) mającym doświadczenie w monitorowaniu leczenia takich pacjentek.

W Instytucie Matki i Dziecka, pacjentki które rozważają leczenie zachowawcze raka endometrium, są konsultowane w Poradni Ginekologii Onkologicznej – zapisy Call Center 22 3277 050;

Prosimy o zabranie całej dokumentacji na pierwszą konsultację tj:

- wyniku badania histologicznego (optymalnie wraz z preparatami)

- karty informacyjnej ze szpitala

- opisu zabiegu

- wyniku badań obrazowych

Rak trzonu macicy zwany także rakiem endometrium jest najczęstszym nowotworem złośliwym żeńskich narządów płciowych.

Dotyczy on głównie kobiet po menopauzie, jednak coraz większy procent zachorowań stanowią pacjentki w wieku prokreacyjnym.

Wśród głównych czynników ryzyka wymienić należy otyłość, cukrzycę czy długotrwałe stosowanie estrogenów.

Objawy choroby które powinny zaniepokoić pacjentkę to:

- krwawienie/plamienie z dróg rodnych po okresie menopauzy

- przedłużające się, obfite miesiączki

- plamienia międzymiesiączkowe

Postawienie rozpoznania jest możliwe po wykonaniu biopsji endometrium (za pomocą cienkiej sondy, na drodze wyłyżeczkowania jamy macicy lub histeroskopii)

Z uwagi na występowanie objawów już we wczesnym etapie choroby istnieje możliwość szybkiego wdrożenie postępowania diagnostycznego i terapeutycznego. Jeśli do rozpoznania i leczenia dojdzie na wczesnym stopniu zaawansowania, pacjentka ma szansę na całkowite wyleczenie.

Podstawowym sposobem leczenia jest leczenie operacyjne polegające na usunięciu macicy, u części pacjentek jest konieczność zastosowania dodatkowo radio- lub chemioterapii.

W chwili obecnej większość chorych z rakiem trzonu macicy może być poddana laparoskopii czyli małoinwazyjnej technice leczenia operacyjnego. W porównaniu do klasycznych metod operacyjnych (wycięcie macicy drogą brzuszną) wiąże się ona m. in. z mniejszymi dolegliwościami bólowymi, mniejszą utratą krwi, niższą liczbą zakażeń pooperacyjnych czy krótszym okresem hospitalizacji a co za tym idzie krótszym całkowitym okresem rekonwalescencji po zabiegu. Małoinwazyjność zabiegu laparoskopowego nie obniża skuteczności leczenia onkologicznego. Ze względu na mniejszy uraz okołooperacyjny metoda laparoskopowa może być zastosowana u chorych obciążonych internistycznie, u których rozległa „klasyczna” operacja nie byłaby możliwa. Dodatkowo, co istotne szczególnie dla kobiet, technika laparoskopowa zapewnia bardzo dobry efekt kosmetyczny.

W Instytucie Matki i Dziecka większość pacjentek z rakiem trzonu macicy jest operowana techniką laparoskopową. Klinika Położnictwa i Ginekologii organizuje kursy szkoleniowe dla lekarzy w zakresie operacji endoskopowych, głównie nowatorskiej procedury węzła wartowniczego.

Kwalifikacje do operacji odbywają się w Poradni Ginekologii Onkologicznej tel. 223277050

ONCOFERTILITY - Jak zabezpieczyć płodność u pacjentów rozpoczynających leczenie onkologiczne?

Postęp w leczeniu chorób nowotworowych prowadzi do wydłużenia czasu przeżycia pacjentów i poprawy jego jakości. Obecnie znacznie częściej niż w przeszłości uzyskuje się trwałe wyleczenia. Kompleksowe leczenie nowotworów z zastosowaniem chirurgii, chemioterapii i radioterapii ma niekorzystny wpływ na funkcjonowanie całego układu rozrodczego i hormonalnego. Może prowadzić zarówno do zaburzeń płodności (u kobiet i mężczyzn), jak i upośledzenia funkcji hormonalnej gonad (jąder i jajników). Konsekwencją leczenia onkologicznego w dzieciństwie i okresie młodzieńczym mogą być:

• nieprawidłowy przebieg dojrzewania płciowego
• niepłodność
• przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników/przedwczesna menopauza
• poronienia i inne powikłania przebiegu ciąży

Przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego warto jest skonsultować się z lekarzem specjalistą odnośnie możliwości zachowania płodności. W Instytucie Matki i Dziecka konsultacje prowadzą lekarze ginekolodzy w ramach Poradni Ginekologii Onkologicznej oraz Poradni Leczenia Niepłodności

W przypadku nowotworu narządu rodnego (rak szyjki macicy, rak trzonu macicy, rak jajnika), gdzie leczenie chirurgiczne w sposób istotny może wpłynąć na przyszłą płodność, również warto zasięgnąć opinii odnośnie oszczędzającego lub zachowawczego sposobu leczenia. Rak trzonu macicy (rak endometrium) u młodych kobiet nie musi przekreślać szansy na posiadanie potomstwa.

Wpływ leczenia onkologicznego na płodność

Leczenie chirurgiczne może być przyczyną niepłodności i zaburzeń hormonalnych jeśli obejmuje usunięcie gonad (jajników i jąder) i/lub macicy.

Radioterapia jest metodą leczenia, która wykorzystuje promieniowanie jonizujące do niszczenia komórek nowotworowych. W trakcie radioterapii uszkodzeniu ulegają również komórki i tkanki zdrowe, które znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie guza nowotworowego. Jajniki i jądra są narządami bardzo wrażliwymi na promieniowanie. Ma to znaczenie wtedy, gdy znajdą się one w obszarze pól napromienianych (a więc w przypadku radioterapii narządów miednicy mniejszej). Stopień uszkodzenia funkcji jąder i jajników zależy od obszaru naświetlania, całkowitej dawki promieniowania i wieku pacjenta. Gonady w okresie przed rozpoczęciem dojrzewania płciowego są znacznie mniej wrażliwe na działanie promieniowania – a zatem u młodszych pacjentów możliwe jest stosowanie większych dawek promieniowania zanim dojdzie do trwałego uszkodzenia jąder/jajników. Trzeba jednak pamiętać, że naświetlanie ma również negatywny wpływ na prawidłowy wzrost i funkcjonowanie macicy, co może się wiązać z zaburzeniami rozwoju macicy, trudnościami z zajściem w ciążę, a także z większym odsetkiem poronień i innych powikłań w przebiegu ciąży.

Chemioterapia polega na stosowaniu leków, które w różny sposób uszkadzają DNA komórek nowotworowych i prowadzą do ich śmierci. Niestety leki te działają także na zdrowe komórki w organizmie – przede wszystkim te, które szybko się dzielą, a więc m.in. komórki rozrodcze (komórki jajowe i plemniki). Ostateczny wpływ chemioterapii na funkcję jąder i jajników zależy od wieku pacjenta, rodzaju stosowanego leku oraz dawki (intensywności i czasu trwania terapii). Efekt ten może być przejściowy lub trwały. Uważa się, że do

najbardziej toksycznych substancji należą tzw. związki alkilujące, tj. cyklofosfamid, chlorambucyl, melfalan i prokarbazyna. Zastosowanie tych leków może się wiązać z przedwczesnym wygaśnięciem czynności jajników nawet u 80% kobiet przyjmujących taką terapię. Ryzyko uszkodzenia jajników i jąder w przebiegu terapii należy jednak oceniać indywidualnie. Dobre rokowanie na odzyskanie płodności mają osoby, które przed rozpoczęciem leczenia nie ukończyły 30 roku życia.

Metody zachowania płodności u dziewczynek i kobiet

1.Zamrażanie (krioprezerwacja) tkanki jajnikowej

Jest to metoda możliwa do zastosowania zarówno przed rozpoczęciem dojrzewania płciowego, jak i u dziewczynek/kobiet, które już osiągnęły dojrzałość płciową. Polega na chirurgicznym pobraniu fragmentu jajnika i zamrożeniu go do czasu zakończenia leczenia onkologicznego. Pobranie tkanki jajnikowej wykonuje się zwykle mało inwazyjną metodą laparoskopową, a w niektórych przypadkach jest to możliwe w trakcie pierwotnej operacji wycięcia guza nowotworowego. Po zakończeniu leczenia onkologicznego zabezpieczony fragment tkanki jajnikowej wszczepia się do pozostałego jajnika lub ewentualnie w inne miejsce (np. w ścianę jamy brzusznej lub w tkankę podskórną). Wszczepienie do pozostałego jajnika umożliwia naturalny przebieg zapłodnienia, ale wiąże się z kolejną operacją. Wszczepienie w tkankę podskórną pozwala uniknąć kolejnego zabiegu operacyjnego, jednak wiąże się z koniecznością przeprowadzenia procedury zapłodnienia in vitro.

Zamrażanie tkanki jajnikowej jest wciąż uznawane za metodę eksperymentalną. Jest to jednak metoda o udowodnionej skuteczności i co ważne jedyna jak dotąd metoda zachowania płodności u dziewczynek przed dojrzewaniem. Co więcej, w tej grupie chorych zamrażanie i przeszczepianie tkanki jajnikowej może zapobiegać nie tylko utracie płodności, ale też umożliwić prawidłowy przebieg dojrzewania płciowego (które w wyniku uszkodzenia jajników na skutek chemio- lub radioterapii może być zaburzone lub opóźnione).

Przy stosowaniu tej metody należy pamiętać, że w przypadku niektórych nowotworów np. neuroblastoma, białaczek i chłoniaków istnieje niewielkie ryzyko obecności przerzutów w pobranej tkance jajnika. Jak dotąd nie zaobserwowano jednak przypadków wznowy choroby nowotworowej spowodowanej przeszczepieniem tkanki jajnikowej.

Najlepszy moment na pobranie tkanki jajnikowej celem jej zamrożenia to czas przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego. Zastosowanie tej metody wymaga niewielkiego opóźnienia rozpoczęcia leczenia nowotworu - maksymalnie o tydzień.

2. Transpozycja jajników

Jest to metoda stosowana u pacjentek poddawanych radioterapii (zarówno przed, jak i po rozpoczęciu dojrzewania płciowego). Polega na chirurgicznym przeniesieniu jajników poza obszar napromieniania. Zabieg wykonywany jest laparoskopowo lub jeśli to możliwe w trakcie pierwotnej operacji wycięcia guza nowotworowego. Takie postępowanie chroni zarówno przed utratą płodności, jak i upośledzeniem funkcji hormonalnej jajnika. Aby w przyszłości możliwe było naturalne zapłodnienie, po zakończeniu radioterapii konieczne jest

ponowne przemieszczenie jajników (w trakcie kolejnej operacji) do ich pierwotnej, naturalnej lokalizacji – w pobliżu jajowodów.

Transpozycja jajników może być wykonana nawet po rozpoczęciu chemioterapii, przed planowaną radioterapią. Miejsce, do którego należy przemieścić jeden jajnik lub oba jajniki, jest ustalane przez lekarza ginekologa w porozumieniu z lekarzem radioterapeutą, który będzie prowadził naświetlania. Czas potrzebny na bezpieczne przeprowadzenie procedury to około 7 dni.

3. Supresja hormonalna jajników

Metoda możliwa do zastosowania po rozpoczęciu procesu dojrzewania płciowego. Polega na stosowaniu leków hormonalnych (tzw. analogów GnRH) w postaci zastrzyków domięśniowych podawanych raz w miesiącu przez cały okres chemioterapii. Analogi GnRH powodują zahamowanie czynności jajników po to, aby chronić je przed szkodliwym działaniem chemioterapii. Istnieje coraz więcej dowodów na skuteczność tej metody. Niesie ona ze sobą również dodatkowe korzyści –m.in. zapobiega obfitym krwawieniom miesiączkowym, które mogą wystąpić jako skutek uboczny chemioterapii (obniżenia liczby płytek krwi i zaburzeń krzepnięcia krwi spowodowanych podawaniem leków cytostatycznych).

Zastosowanie hormonalnego blokowania jajników nie wiąże się z opóźnieniem leczenia onkologicznego.

4. Zamrażanie komórek jajowych

Metoda możliwa do zastosowania po rozpoczęciu procesu dojrzewania płciowego. Polega na przeprowadzeniu kontrolowanej stymulacji jajników poprzez podanie leków hormonalnych, a następnie pobraniu komórek jajowych celem ich zamrożenia. Zamrożone komórki jajowe mogą być później (po zakończeniu leczenia onkologicznego i podjęciu decyzji o rozrodzie) wykorzystane do zapłodnienia metodą in vitro.

W przeciwieństwie do zamrażania zarodków metoda ta nie wymaga posiadania stałego partnera. Ze względu na konieczność przeprowadzenia stymulacji jajników wiąże się z nieznacznym opóźnieniem rozpoczęcia leczenia onkologicznego (od 2 do 6 tygodni).

5. Zamrażanie zarodków

Metoda możliwa do przeprowadzenia tylko u pacjentek, które rozpoczęły miesiączkowanie. Polega na przeprowadzeniu kontrolowanej stymulacji jajników poprzez podanie leków hormonalnych, a następnie pobraniu komórek jajowych, zapłodnienie ich w procedurze in vitro i zamrożeniu powstałych w ten sposób zarodków. Zamrożone zarodki mogą być później ( po zakończeniu leczenia onkologicznego i podjęciu decyzji o rozrodzie) przeniesione do macicy celem uzyskania ciąży.

Metoda ta wymaga posiadania stałego partnera lub skorzystania z banku nasienia. Ze względu na konieczność przeprowadzenia stymulacji jajników wiąże się z nieznacznym opóźnieniem rozpoczęcia leczenia onkologicznego (od 2 do 6 tygodni). Jest to jednak metoda o najwyższej skuteczności ze wszystkich możliwych metod zachowania płodności,

uznawana za tzw. złoty standard dla dorosłych (dojrzałych płciowo) kobiet leczonych z powodu nowotworu złośliwego.

6. Zarodki lub komórki jajowe dawcy

Metoda możliwa do zastosowania u dziewczynek/kobiet dojrzałych płciowo, u których doszło do znacznego upośledzenia czynności jajników. Polega na adopcji komórek jajowych lub zarodków z banku (przy czym dawczyniami komórek jajowych mogą być także osoby z rodziny).

Metody zachowania płodności u chłopców i mężczyzn

1. Bankowanie nasienia

Jest to najlepiej udokumentowana i najbardziej skuteczna metoda zachowania płodności po osiągnięciu dojrzałości płciowej. Jej zastosowanie nie wiąże się z koniecznością opóźnienia rozpoczęcia leczenia onkologicznego. Oddanie nasienia w celach zamrożenia powinno się jednak odbyć przed rozpoczęciem leczenia, ponieważ już pierwszy kurs chemioterapii może wywołać znaczący spadek jakości nasienia. Nasienie może zostać później wykorzystane do inseminacji domacicznej lub zapłodnienia metodą in vitro i może pozostawać zamrożone nawet przez kilkadziesiąt lat, ponieważ nie wpływa to niekorzystnie na wyniki uzyskiwanych ciąż.

2. Osłona jąder przed promieniowaniem

Stosowana u pacjentów poddawanych radioterapii na obszar miednicy mniejszej. Możliwa do zastosowania zarówno przed, jak i po rozpoczęciu dojrzewania płciowego, cechuje się dużą skutecznością. Jej zastosowanie zależy od możliwości technicznych i pól naświetlania w konkretnym przypadku.

3. Zamrażanie tkanki jądra

Metoda możliwa do zastosowania zarówno przed, jak i po rozpoczęciu procesu dojrzewania płciowego. Polega na chirurgicznym pobraniu fragmentu tkanki jądra, jego zamrożeniu i następowym przeszczepieniu po zakończeniu leczenia. Niestety jest to technika eksperymentalna o nieznanej jak dotąd skuteczności.

4. Nasienie dawcy

W sytuacji trwałego uszkodzenia płodności u chłopca/mężczyzny możliwe jest wykorzystanie do zapłodnienia nasienia pochodzącego z banku (w tym od dawcy rodzinnego).

Zawsze zapytaj swojego lekarza onkologa o możliwości oszczędzenia płodności!

Więcej informacji na powyższy temat znajdą Państwo w publikacji "Zachowanie płodności w chorobach nowotworowych" pod redakcją doktor Katarzyny Pankiewicz oraz doktora Grzegorza Szewczyka  z Kliniki Położnictwa i Ginekologii IMiD